CZYM JEST OGRANICZENIE WŁADZY RODZICIELSKIEJ? CZY SĄD RODZINNY MOŻE OGRANICZYĆ WŁADZĘ RODZICIELSKĄ Z POWODU PROBLEMÓW WYCHOWAWCZYCH Z DZIECKIEM?
Patrycja Stolarczyk
Czym jest ograniczenie władzy rodzicielskiej? Czy sąd rodzinny może ograniczyć władzę rodzicielską z powodu problemów wychowawczych z dzieckiem?
Podstawą ograniczenia władzy rodzicielskiej jest art. 109 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (dalej: k.r.o.), zgodnie z którym ingerencja sądu następuje w sytuacji zagrożenia dobra dziecka.
Ograniczenie władzy rodzicielskiej w trybie art. 109 k.r.o. jest najbardziej elastyczną, najłagodniejszą i wszechstronną formą ingerencji sądu opiekuńczego we władzę rodzicielską. Sąd ma bardzo dużą swobodę co do wyboru środka najbardziej odpowiedniego w danej rodzinie. W zależności od okoliczności faktycznych konkretnej sprawy ograniczenie władzy rodzicielskiej może dotyczyć jednego rodzica lub obojga. Odnosi się tylko do dzieci wymienionych w postanowieniu sądu. Z tego wynika, że sąd może ograniczyć władzę rodzicielską w stosunku do jednego dziecka spośród rodzeństwa, jeżeli jest to konieczne dla jego dobra.
Istotne jest, że art. 109 k.r.o. nie stanowi środka represji w stosunku do rodziców, a jest jedynie środkiem ochrony zagrożonego dobra dziecka. Jego celem jest niesienie pomocy rodzicom, którzy m.in. z powodu trudności życiowych bądź wychowawczych nie radzą sobie należycie z realizacją zasady ochrony dobra dziecka. Ograniczenie władzy rodzicielskiej jest nawet możliwe za zgodą lub na prośbę rodziców. Podkreślić należy, że art. 109 k.r.o. ma zastosowanie nie tylko w przypadku zawinionych zaniedbań rodziców względem dziecka, ale także wtedy, gdy dobro dziecka zostało zagrożone na skutek trudności wychowawczych spowodowanych przez samego małoletniego.
Postępowanie w przedmiocie władzy rodzicielskiej może być wszczęte przez sąd z urzędu lub na wniosek – najczęściej szkoły, kuratora sądowego, policji, pracowników opieki społecznej lub jednego z rodziców.
Sąd opiekuńczy wydając postanowienie w przedmiocie władzy rodzicielskiej może w szczególności:
- zobowiązać rodziców oraz małoletniego do określonego postępowania, np. do pracy z asystentem rodziny, do poddania dziecka terapii odwykowej, do poprawy warunków bytowych i wychowawczych dziecka, do utrzymywania stałego kontaktu z placówką edukacyjną;
- skierować małoletniego do placówki wsparcia dziennego;
- skierować rodziców do placówki albo specjalisty zajmujących się terapią rodzinną;
- określić, jakie czynności nie mogą być przez rodziców dokonywane bez zezwolenia sądu albo poddać rodziców innym ograniczeniom;
- poddać wykonywanie władzy rodzicielskiej stałemu nadzorowi kuratora sądowego;
- skierować małoletniego do organizacji lub instytucji powołanej do przygotowania zawodowego albo do innej placówki sprawującej częściową pieczę nad dziećmi, np. do młodzieżowego ośrodka wychowawczego;
- zarządzić umieszczenie małoletniego w rodzinie zastępczej, rodzinnym domu dziecka albo instytucjonalnej pieczy zastępczej.
Z przeprowadzonych przez autorkę badań własnych aktowych wynika, że wśród przyczyn ograniczenia władzy rodzicielskiej z powodu problemów wychowawczych z małoletnim znajdują się takie sytuacje, jak: złe zachowanie w szkole (agresja słowna i fizyczna, nieposłuszeństwo wobec nauczycieli, kradzieże, zastraszanie rówieśników, czyny karalne), nieposłuszeństwo wobec rodziców (przemoc fizyczna i słowna dziecka wobec rodziców, demolowanie mieszkania, szantażowanie rodziców), nagminna nieobecność w szkole, problemy psychologiczne (próby samobójcze, samookaleczanie się, zaburzenia odżywiania, depresja), uzależnienie od internetu i gier komputerowych, zachowania okołoseksualne, ucieczki z domu, zaburzenia zachowania.
Więcej na ten temat w artykule pt. „Ograniczenie władzy rodzicielskiej z powodu problemów wychowawczych z małoletnim w świetle badań własnych” Patrycja Stolarczyk, Probacja. Ministerstwo Sprawiedliwości, Kwartalnik II/2018, str. 32-60.
